Χωρίς καμιά υπερβολή, το σύνολο των κατοίκων του χωριού, άνδρες και γυναίκες, βοήθησε με διάφορους τρόπους τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α.. Ο Τομεάρχης της περιοχής Ιωάννης Γ. Κασίνης στο βιβλίο του «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ Ε.Ο.ΚΑ.» (Η Ε.Ο.Κ.Α. στη Φιλιά, σελ. 558) αναφέρει χαρακτηριστικά :

«Μπορώ να πω, χωρίς δισταγμό, ότι το χωριό Φιλιά ήταν το καλύτερο από τα 20 χωριά του Τομέα όσον αφορά τη συνοχή των κατοίκων που σχεδόν το 99% ήταν εθνικόφρονες και θρησκευόμενοι. Η υποδομή αυτή είχε ως αποτέλεσμα όλοι οι κάτοικοι του χωριού να συμμετάσχουν ομαδικά και με πολλή προθυμία στον Αγώνα και να αναπτύξουν πλούσια δράση».

Το Θ.Ο.Ι. Φιλιάς απετέλεσε το φυτώριο των αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. και το ορμητήριο για τη δράση τους. Πέρα από τη μάχιμη Ομάδα, στη Φιλιά λειτουργούσαν επίσης με απόλυτη επιτυχία και οι άλλες Ομάδες της Οργάνωσης, που ήταν η Π.Ε.Κ.Α. (Πολιτική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα) και είχε την ευθύνη της διαφώτισης του κόσμου και της προπαγάνδας εναντίον των Άγγλων και η Α.Ν.Ε. (Άλκιμος Νεολαία Ε.Ο.Κ.Α.), τα νεαρά μέλη της οποίας διένειμαν φυλλάδια, έγραφαν συνθήματα στους τοίχους, παρακολουθούσαν τις κινήσεις των Άγγλων και επίσης αναλάμβαναν άλλες αποστολές που τους ανάθετε η Οργάνωση.

Στη Φιλιά επίσης λειτουργούσε η Γυναικεία Οργάνωση της Ε.Ο.Κ.Α. που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον αγώνα. Τα μέλη της διοργάνωναν τα εθνικά μνημόσυνα των ηρώων της Ε.Ο.Κ.Α. στην εκκλησία, όπου έψαλλαν, τραγουδούσαν και εξυμνούσαν τα κατορθώματα των ηρώων, ανυψώνοντας το ηθικό του κόσμου. Σημαντικός επίσης ήταν ο ρόλος και οι υπηρεσίες τους στη διαφώτιση των κατοίκων, ιδιαίτερα για την παθητική αντίσταση προσπαθώντας να τους πείσουν να μην αγοράζουν Αγγλικά προϊόντα, αλλά να φορούν ρούχα από αλατζιά που ύφαιναν οι ίδιες οι γυναίκες.

Μέσα στα πλαίσια της παθητικής αντίστασης συστάθηκε επίσης με διαταγή της Ε.Ο.Κ.Α. και λειτούργησε με επιτυχία ο θεσμός του Δικαστηρίου. Σκοπός του Δικαστηρίου, που στελεχωνόταν από Φιλιώτες μέλη της Π.Ε.Κ.Α., ήταν η εκδίκαση των διαφόρων υποθέσεων, ώστε οι διαφορές μεταξύ των κατοίκων να μην οδηγούνται στα κρατικά Δικαστήρια, αποφεύγοντας με τον τρόπο αυτό την καταβολή χρημάτων στην αποικιοκρατική Κυβέρνηση.

Ως Τομεάρχες στην περιοχή Φιλιάς κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. 1955 – 1959 διετέλεσαν κατά σειρά οι ακόλουθοι:
Μιχαλάκης Ρωσσίδης, από Σεπτέμβριο του 1956 μέχρι Δεκέμβριο του 1956.
Γεώργιος Γιάννακας και Στέφανος Πρωτοπαπάς, από Ιανουάριο του 1957 μέχρι Φεβρουάριο του 1957.
Νόνης Εγγράφου, από Μάρτιο του 1957 μέχρι Απρίλιο του 1957.
Ιωάννης Κασίνης, από Απρίλιο του 1957 μέχρι Οκτώβριο του 1958.
Νίκος Κόσης, από Νοέμβριο του 1958 μέχρι το τέλος του αγώνα.

Εκτός από την Ομάδα της Φιλιάς, η οποία αναφέρεται στο βιβλίο του Τομεάρχη Ιωάννη Κασίνη, απόσπασμα του οποίου ακολουθεί, και άλλοι Φιλιώτες, όπως οι πιο κάτω αναφερόμενοι, είχαν ενεργό δράση ως στελέχη ή μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. σε άλλες περιοχές.

Ανδρέας Παναγιώτου

Η δράση του ήταν σημαντική και ξεχωριστή. Ορκίσθηκε στην Ε.Ο.Κ.Α. πριν την έναρξη του Αγώνα και ανάλαβε Ομαδάρχης εκτελεστικού των Ομάδων Λευκωσίας. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μύηση των πρώτων μελών της Ε.Ο.Κ.Α. στην Ομάδα της Φιλιάς. Στις 8 Απριλίου 1955, τελειόφοιτος μαθητής του Παγκυπρίου Γυμνασίου, συνελήφθη με άλλους συμμαθητές του να διανείμουν φυλλάδια της Ε.Ο.Κ.Α. Κρατήθηκε για 5 μέρες και αφέθηκε ελεύθερος. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1955 συνελήφθη στη Λευκωσία μαζί με τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη και το Γεώργιο Ιωάννου  και καταδικάστηκε σε πενταετή φυλάκιση, γιατί στην κατοχή του βρέθηκε περίστροφο. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1956 κατόρθωσε να αποδράσει από τις Κεντρικές Φυλακές μπαίνοντας μέσα σε σκυβαλλοδοχείο. Μετά την απόδρασή του συνενώθηκε με την αντάρτικη ομάδα του Κυριάκου Μάτση στον Πενταδάκτυλο, όπου έδρασε ως υποτομεάρχης στην περιοχή Καραβά-Λαπήθου μέχρι το τέλος του Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. Στην περιοχή αυτή συνελήφθηκε μαζί με τον Κυριάκο Μάτση, όμως χάρις στην τόλμη και την αποφασιστικότητά τους κατόρθωσαν να δραπετεύσουν μέσα από τα χέρια των Άγγλων και των Τούρκων επικουρικών και να διαφύγουν μέσα από τους πορτοκαλεώνες.

Παναγιώτης Λοϊζίδης

Πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον Αγώνα μέσα από τον Τομέα του Γιαννάκη Μάτση στη Λευκωσία.

Βάσος Σολωμού

Πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον Αγώνα στην περιοχή Αμμοχώστου, όπου υπηρετούσε ως Αστυφύλακας.

Κώστας Πασχάλης

Πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως μέλος της Ε.Ο.Κ.Α. στη Λευκωσία.

Σοφοκλής Γεωργίου Πασχάλης

Πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως μέλος της Ε.Ο.Κ.Α. στη Λευκωσία

Κώστας Κακότας

Πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως μέλος της Ε.Ο.Κ.Α. στη Λευκωσία και στη Λεμεσό.

Σόλων Κ. Πασχάλης

Πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον Αγώνα ως μέλος της Π.Ε.Κ.Α. Φιλιάς.

Με την ευγενή συγκατάθεση του συγγραφέα κ. Ιωάννη Γ. Κασίνη, Τομεάρχη της περιοχής, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά, παραθέτουμε απόσπασμα από το βιβλίο του «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ.Α.», στο οποίο εξιστορείται από πρώτο χέρι η δράση της Ε.Ο.Κ.Α. στη Φιλιά.